Çölyak hastalarında nörolojik problemlerin ortaya çıkabildiği konusunda elimizde tatmin edici kanıtlar mevcuttur, bu yüzden glutensiz beslenen ve diyetini sıkı sıkıya uygulayan hastaların bile periyodik olarak nörolojik kontrollerden geçmeleri gerekmektedir. Periferik nöropati çölyak hastalarının neredeyse yarısında görülmektedir. Daha önceleri çölyak hastalarında nörolojik komplikasyonların görülme oranı 1/3 den fazla ya da %36 civarında raporlanmaktaydı. Bazı tanı koyulamayan nörolojik problemler var olmalarına rağmen ya hasta tarafından fark edilmediği için ya da bazı hastalarda doktorlar tarafından tespit edilemediğinden göz ardı edilse de, bazı hastalarda bir çok problem mevcuttur. Malesef, beyin tomografisi rutin olarak yapılan ya da yeni teşhis konulan çölyak hastalarına önerilen bir işlem olmadığından bu rakamların ne kadar yüksek olabileceğini tam olarak bilememekteyiz. Daha şaşırtıcısı ise, hali hazırda çölyak hastalıklarının belirtilerini karşılamayan fakat glutene bağlı nörolojik problemler yaşayan ve glutensiz diyet uygulamasına tepki veren hastaların var olduğu gerçeğidir.
Nöropatinin belirtileri parestezi (uyuşukluk, hissizlik) ya da dizestezi (yanma, karıncalanma hissi, ağırlık)’ dir. Hastalarımdan çoğu, üzerilerine hava üflenmesini ya da eşlerinin veya çocuklarının tenine dokunmasını sevmedikleri şeklinde ciltlerindeki aşırı duyarlılıktan bahsetmektedir. Bazıları ciltlerinde, tıp dilinde vermikülasyon olarak bilinen ama üzerinde doktorlarca çok durulmayan “hata tarama” hissi yaşadıklarını itiraf etmektedir. Bazılarının “solucan çantası” dediği tıp dilinde fasikülasyonlar olarak bilinen deri altında istemdışı, tuhaf kas hareketleri çok sık görülür ancak çoğu doctor tarafından es geçilir. Fizikçi olan çölyak hastası eşim, bu tip rahatsızlıkları bir nörolog tarafından EMG (elektromiyografi, kas içine iğne şeklinde elektrot yerleştirilerek kas hareketlerinin izlenmesi) si çekilirken hissetti. Bu oluşumları gözlemlememize ve monitörde “gürültü gibi statik” şeklinde uyarı görülmesine rağmen nörolog bu durumu “normal” olarak nitelendirip görmezden geldi.
Çölyak hastası birçok insanın aynı zamanda, radyolog ve nörologların “UBO’s” dedikleri tanımlanamayan parlak objelere sahip oldukları, beyin MRI ları çekildiğinde ortaya çıkmaktadır. Bu UBO lar beyin görüntülerinde beyaz noktalar olarak görülen kısımlardır. Bu noktalar beynin belirli bölgelerinde bulunduklarında çoklu skleroz (beyinde çoklu yara izleri) ihtimalini güçlendirir. Çölyak hastası birçok insan MS belirtilerine benzer belirtiler göstermesine rağmen, genellikle glutensiz diyete yeteri kadar erken başlandığında beyin MRI nda görülen UBO lar MS in klasik bölgelerinde görülmezler. Onun yerine bu noktaları beynin migren veya denge güçlüğü ile alakalı bölgelerinde bulmak olasıdır.
Kişisel ve profesyonel olarak çölyak hastalığının tüm nörolojik komplikasyonlarını gözlemledim. Çölyak tanısı koyamadığım ancak bir şekilde glutene duyarlı olduklarını veya risk altında olduklarını düşündüğüm hastalar da gördüm. Belirtileri MS hastalığına benzeyen, kronik tanımsız nöropati, baş ağrısı, dikkat zorluğu, otistik davranışlar ve gelişim geriliği olan hastalarımdan glutensiz diyete cevap veren hastalarım oldu. Eğer “kısıtlayıcı, pahalı, takibi zor” diyetin sadece çölyak tanısı konulmuş, hastalığı raporlanmış hastalara empoze edilmesi gerektiğini savunan ve bu görüşü sürdüren doktorları dinleselerdi..
Eğer nörolojik rahatsızlıklarınız varsa glutensiz diyete başlamadan once çölyak hastalığı için bir test yaptırın. Eğer çölyak testiniz negatif çıkarsa, çölyak hastalığı için bütün HLA DQ genetiklerini, yüksek riskli akyuvar sayısı DQ2 ve DQ8 içeren testi yaptırdığınızdan ve çölyak için kan testlerinizin sonuçlarının lgG ve lgA gliadin antikorlarını içerdiğinden emin olun. Eğer kan testlerinizde gliadin lgA ve lgG antikorlarının değerleri negatif veya normal ise dışkı testi yaptırarak dışkı içinde gliadin antikorlarının olup olmadığını kontrol ettirin.
Kanıtlar birikmeye devam etmekte, çölyak hastası olmasa dahi glutenin bazı insanların beynine toksik etki yaptığı genelde dikkate alınmayarak gözden kaçan bir gerçektir. Eğer çölyak hastası iseniz, büyük ihtimalle zaten nörolojik problemler yaşamaktasınız ve glutensiz diyete rağmen risk altında olabilirsiniz.
Uyuşturu bağımlılığına karşı yapılan eski bir reklamdan alıntı yaparak “uyuşmuş haldeki beyniniz” belki de biz de “glutenli şekilde beyniniz” demeliyiz. Test sonuçlarınız ne çıkarsa çıksın, eğer tanımlanamayan veya tepkisiz nörolojik problemler ile karşı karşıya iseniz testten sonar glutensiz bir diyeti denemeyi düşünün. Beyninize bunu borçlusunuz. 7 yaşındaki oğlumun da bir arkadaşına söylediği gibi, “belki de gluteni bırakmalısın”
Dr. Scot Michael Lewey
“Dr. Celiac, the food doc”
www.thefooddoc.com
References:Del Giudice, E. "Subclinical Neurological Involvement in Treated Celiac Disease: The Dark Side of Gluten-related Encephalopathies" Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition 2007; 45:290-292.
http://thefooddoc.blogspot.com/2007/12/your-brain-on-gluten-should-you-lay-off.html
Metnin çevirisi Koray Aydın'aittir. Teşekkür ediyoruz..
